Tổng hợp kiến thức nhạc lý cơ bản cho người chơi piano

Tổng hợp kiến thức nhạc lý cơ bản cho người chơi piano. Bao gồm các kiến thức về khóa nhạc, khuông nhạc, nốt nhạc, giá trị trường độ, hợp âm, nhịp điệu, cách đọc bản nhạc, luyện tập kỹ thuật và cảm thụ âm nhạc.

I. Giới thiệu

Nhạc lý đóng vai trò không thể phủ nhận trong việc phát triển kỹ năng chơi piano của mọi người. Đầu tiên, nó là chìa khóa mở cánh cửa của bản nhạc, giúp người chơi dễ dàng đọc và hiểu bản nhạc một cách nhanh chóng và chính xác.

Việc nắm vững nhạc lý cơ bản cũng giúp tăng cường kỹ năng chơi piano, vì nó giúp hiểu được cấu trúc và logic của âm nhạc, từ đó rèn luyện kỹ năng một cách bài bản và hiệu quả. Không chỉ thế, nhạc lý cơ bản còn là nguồn cảm hứng cho sự sáng tạo, cho phép người chơi biến tấu và sáng tác âm nhạc theo ý tưởng riêng của mình.

Học nhạc lý cơ bản mang lại nhiều lợi ích đối với việc học piano. Nó tạo nền tảng vững chắc và cần thiết để bắt đầu học piano một cách hiệu quả. Việc hiểu và nắm vững nhạc lý cũng giúp bạn học nhanh hơn, vì bạn có khả năng hiểu và áp dụng các bài tập piano một cách dễ dàng hơn. Hơn nữa, việc hiểu rõ nhạc lý giúp hạn chế sai sót khi chơi piano, từ đó tăng cường sự tự tin khi trình diễn trước đám đông.

II. Định nghĩa về nhạc lý 

Nhạc lý là hệ thống kiến thức về âm nhạc, bao gồm các khái niệm, nguyên tắc và quy tắc chi phối việc sáng tác, biểu diễn và thưởng thức âm nhạc. Nhạc lý cơ bản được ví như “ngôn ngữ” của âm nhạc, giúp con người hiểu và diễn đạt âm nhạc một cách chính xác và hiệu quả.

Có thể chia nhạc lý thành hai phần chính:

• Nhạc lý cơ bản: Bao gồm các kiến thức nền tảng về âm thanh, nốt nhạc, cao độ, trường độ, hợp âm, thang âm, nhịp điệu,…
• Lý thuyết âm nhạc: Bao gồm các khái niệm nâng cao hơn về hoà âm, phối khí, sáng tác, lịch sử âm nhạc,.

III. Các khái niệm cơ bản trong nhạc lý

Hệ thống âm nhạc

Các nốt nhạc

• Bảy nốt nhạc cơ bản: Đô (C), Rê (D), Mi (E), Fa (F), Sol (G), La (A), Si (B).
• Ký hiệu nốt nhạc: Nốt tròn, nốt trắng, nốt đen, nốt móc đơn, nốt móc kép, dấu lặng.
• Giá trị trường độ: Nốt tròn (4 nhịp), nốt trắng (2 nhịp), nốt đen (1 nhịp), nốt móc đơn (0.5 nhịp), nốt móc kép (0.25 nhịp), dấu lặng (tương ứng với giá trị của nốt nhạc).

Dấu ghi âm

• Khóa nhạc: Ký hiệu dùng để xác định vị trí của các nốt nhạc trên khuông nhạc. Hai khóa nhạc phổ biến là khóa Sol và khóa Fa.
• Khuông nhạc: Hệ thống gồm năm dòng kẻ và bốn khe kẻ, dùng để ghi chép các nốt nhạc.
• Dấu hóa: Dấu thăng (#), dấu giáng (♭), dấu bình (♮) dùng để thay đổi cao độ của nốt nhạc.
• Dấu trường độ: Dấu móc đơn, móc kép, dấu chấm dôi, dấu chấm ba dùng để thay đổi giá trị trường độ của nốt nhạc.

Tần số và âm nhạc trong nhạc lý cơ bản 

Chuẩn diapason

Trong nhạc lý cơ bản, Chuẩn diapason A440 là một cao độ chuẩn của âm thanh, với tần số là 440 Hz, thường được sử dụng để chỉnh âm cho các nhạc cụ. Nó là một điểm tham chiếu quan trọng trong việc đảm bảo rằng các nhạc cụ được điều chỉnh đúng cách để phù hợp với nhau trong các buổi biểu diễn âm nhạc.

Quãng cách âm nhạc

Quãng cách âm nhạc là khoảng cách giữa hai nốt nhạc và được đo bằng số bậc và cung. Có hai loại quãng cách âm nhạc chính là quãng cách diatonik và quãng cách chromatic.

Quãng cách diatonik là khoảng cách giữa hai nốt nhạc trong một thang âm cụ thể, trong khi quãng cách chromatic là khoảng cách giữa hai nốt nhạc bất kỳ, bao gồm cả các nốt giữa.

Điều này giúp định rõ sự khác biệt giữa các loại quãng cách và làm cho việc đánh dấu và phát hiện nốt nhạc trở nên dễ dàng hơn cho người chơi và nhà soạn nhạc.

Nhịp và nhịp điệu

Khái niệm về nhịp

Trong nhạc lý cơ bản, “nhịp” (tiếng Anh: bar hoặc measure) là một đơn vị cơ bản để đo lường thời gian trong một tác phẩm. Mỗi nhịp được giới hạn bởi các vạch nhịp đứng và chứa một số lượng cố định các nhịp đập (phách), với mỗi phách có một giá trị nhất định. Số chỉ nhịp, thường được viết ở đầu bản nhạc sau khóa nhạc, quy định số phách trong mỗi nhịp và giá trị của mỗi phách.

Ví dụ, số chỉ nhịp 4/4 có nghĩa là mỗi nhịp có bốn phách và mỗi phách có giá trị bằng một nốt đen (1/4 nốt tròn). Nhịp đơn, nhịp kép, và nhịp hỗn hợp là các loại nhịp khác nhau dựa trên cấu trúc và sự phân chia của các phách trong nhạc lý cơ bản.

Nhịp không chỉ giúp người chơi nhạc định hình thời gian và cấu trúc của bản nhạc mà còn ảnh hưởng đến cảm xúc và cảm nhận của người nghe. Điều này làm cho nhịp trở thành một yếu tố quan trọng trong việc tạo ra sự đồng điệu và hài hòa trong âm nhạc đặc.

Đọc và hiểu định dạng nhịp

Trong nhạc lý cơ bản, Dấu nhịp là ký hiệu được đặt ở đầu mỗi khuông nhạc, được sử dụng để xác định số lượng phách trong mỗi nhịp và loại phách nào được nhấn mạnh.

Chữ số đầu tiên của dấu nhịp cho biết số lượng phách trong mỗi nhịp, trong khi chữ số thứ hai cho biết loại phách nào được nhấn mạnh. Ví dụ:

– Dấu nhịp 4/4 có nghĩa là mỗi nhịp có 4 phách, và phách đầu tiên được nhấn mạnh.

– Dấu nhịp 3/4 có nghĩa là mỗi nhịp có 3 phách, và phách đầu tiên được nhấn mạnh.

Hòa âm và phối hợp trong nhạc lý cơ bản

Các loại hòa âm cơ bản

Các loại hòa âm trong nhạc lý cơ bản là các tổ hợp âm thanh tạo nên nền tảng quan trọng trong việc xây dựng âm nhạc. Bao gồm các hòa âm như hợp âm, hợp âm ba, hợp âm bốn, hợp âm trưởng và hợp âm thứ, chúng mang lại đa dạng cảm xúc và màu sắc âm nhạc.

• Hợp âm: Là tập hợp ba nốt nhạc hay nhiều hơn vang lên cùng lúc, tạo nên một âm thanh hài hòa.
• Hợp âm ba: Loại hợp âm cơ bản nhất, bao gồm ba nốt nhạc được xếp chồng lên nhau theo thứ tự nhất định.
• Hợp âm bốn: Loại hợp âm bao gồm bốn nốt nhạc, được tạo thành bằng cách thêm một nốt vào hợp âm ba.
• Hợp âm trưởng và hợp âm thứ: Hợp âm trưởng có âm thanh tươi sáng, vui vẻ. Hợp âm thứ có âm thanh buồn bã, ảm đạm.

Cách phối hợp các âm trong hòa âm

1. Lựa chọn hợp âm phù hợp với giai điệu: Dựa trên cao độ và trường độ của các nốt nhạc trong giai điệu, chọn hợp âm phù hợp để tạo ra sự hài hòa và điểm nhấn cho bản nhạc.
2. Sử dụng đảo vị: Thay đổi vị trí của các nốt nhạc trong hợp âm để mang lại âm thanh mới mẻ và đa dạng, tạo ra các biến thể âm nhạc độc đáo và phong phú.
3. Thêm các nốt bổ sung: Bổ sung các nốt nhạc mới vào hợp âm để tăng cường sự đa dạng và sâu sắc của âm nhạc, tạo ra âm thanh đầy đặn và phong phú hơn.

IV. Phân tích nốt nhạc và âm hưởng

Trong nhạc lý cơ bản, việc phân tích nốt nhạc và âm hưởng liên quan đến việc hiểu và giải thích các ký hiệu âm nhạc, cũng như cảm nhận về cách chúng tạo ra các giai điệu và hòa âm. Dưới đây là một số thông tin cơ bản:

7 nốt nhạc cơ bản và tên gọi tương ứng với chữ cái Latinh:

• Đô ©
• Rê (D)
• Mi (E)
• Fa (F)
• Sol (G)
• La (A)
• Si (B)

Mỗi nốt nhạc có một ký hiệu riêng trên khuông nhạc và thể hiện một trường độ nhất định, tức là thời gian giữ âm. Ví dụ, nốt tròn (𝅝) kéo dài hơn nốt đen (𝅘𝅥).

Khuông nhạc gồm 5 dòng kẻ và 4 khoảng trống, nơi đặt các nốt nhạc để xác định cao độ của chúng. Có hai loại khóa cơ bản là khóa Sol và khóa Fa, giúp xác định vị trí của các nốt nhạc¹².

Phách trong nhạc lý cơ bản là những đơn vị thời gian chia đều, giúp xác định nhịp điệu và tạo nên sự đa dạng cho âm nhạc.

Dựa trên các nguyên tắc nhạc lý cơ bản, khi phân tích nốt nhạc chúng ta phân tích các yếu tố sau:

Xác định cao độ của nốt nhạc bằng cách xác định vị trí của nó trên khuông nhạc và bằng cách nào đó “khóa” âm thanh của nốt.

Quan sát trường độ của nốt nhạc. Trường độ được xác định bằng loại nốt (như nốt tròn, nốt trắng, nốt đen) và các dấu lặng đi kèm, như dấu nối hoặc dấu phẩy, để biểu thị độ dài và giữ lại âm của nốt.

Tính toán giá trị trường độ của nốt nhạc. Điều này được thực hiện bằng cách kết hợp giá trị âm thanh của nốt nhạc với các dấu lặng để đo lường độ dài và giữ lại âm của nốt. Bằng cách này, phân tích nốt nhạc giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cấu trúc và ý nghĩa âm nhạc trong mỗi bản nhạc.

Tổng hợp kiến thức nhạc lý cơ bản cho người chơi piano cung cấp cho bạn những kiến thức nền tảng quan trọng để bắt đầu hành trình học piano một cách hiệu quả. Hiểu rõ các khái niệm về nốt nhạc, khóa nhạc, khuông nhạc, trường độ, nhịp điệu, hợp âm,… sẽ giúp bạn đọc và chơi bản nhạc dễ dàng hơn, đồng thời tạo nền tảng để bạn phát triển kỹ năng chơi piano ở mức độ cao hơn.